Αυτοκίνητα με προσωπικότητα, μέρος 1ον

«Η τέχνη οφείλει να ξαφνιάζει την πραγματικότητα», έλεγε η Φρανσουάζ Σαγκάν, πριν πεθάνει. Το ξάφνιασμα όμως είναι σχήμα λιτότητας μπροστά στο σοκ που πάθαμε όταν βρεθήκαμε για πρώτη φορά απέναντι σ’ εκείνο το φανταχτερό πορτοκαλί καβούρι με τις μαγουλάδες.

Ωστόσο, γρήγορα ερωτευτήκαμε –όσοι τουλάχιστον λατρεύουμε τις προκλήσεις– το Fiat Multipla του ’98. Δεν ήταν μόνο η αντικομφορμιστική του εμφάνιση και το επαναστατικό του εσωτερικό. Κανένα άλλο MPV δεν πάταγε στο δρόμο όπως ένα Multipla. Και πότε; Τον περασμένο αιώνα. Αφού, ακόμη και σήμερα, 14 χρόνια μετά, τα τωρινά «σημεία αναφοράς» τα βρίσκουν σκούρα απέναντι σ’ ένα κεφάτα οδηγημένο Multipla πρώτης γενιάς.

Βέβαια, το «πρώτης γενιάς» δεν είναι απόλυτα σωστό. Πάμε πίσω στη δεκαετία του ’50, όταν η Fiat έψαχνε τον αντικαταστάτη τού Topolino και την απάντηση στο 2CV της Citroën. Το τμήμα της εταιρείας που άκουγε στο υπέροχα ιταλικό Gruppo Motopropolsore Posteriore παρουσίασε τότε έναν 4κύλινδρο κινητήρα 633cc ο οποίος, αν κι έβγαζε μόνο 22 ίππους, κατάφερε να τρομάξει τον σινιόρ Ανιέλι που βρήκε το 600αράκι του ‘55 “un po’ troppo veloce”! Παρόλα αυτά, ο ντον Τζοβάνι συμφώνησε να βγει το Seicento στην παραγωγή, απαιτώντας όμως να αποτελέσει αυτό τη βάση για όσο περισσότερες παραλλαγές επέτρεπε η ιταλική μεταφασιστική ύφεση και επινοούσε η μεσογειακή μεταπολεμική εφευρετικότητα.

 O ορισμός της προσαρμοστικότητας. Το ίδιο και το αυτοκίνητο...

Μια απ’ αυτές ήταν το Multipla του ’56, ένα από τα πιο επαναστατικά σχέδια όλων των εποχών. Με 3,5m μήκος, όλα πίσω και έξι καθίσματα σε τρεις σειρές –ή δύο καθίσματα και σπηλαιώδη χώρο αποσκευών–, εκείνο το Fiat ήταν ο ορισμός της προσαρμοστικότητας. Και κάποιος έπρεπε να το εφεύρει γιατί τότε υπήρχε πραγματική ανάγκη. Βλέπετε, κάπως έπρεπε να μετακινηθούν οι πτωχοί, πλην πολύκαρποι, φαμελιάρηδες της Ιταλίας του ’50 και το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη. Ο Έντισον, για παράδειγμα, για ν’ ανακαλύψει τον ηλεκτρισμό, δούλευε με κεριά στο σκοτάδι. Μη μου πείτε ότι δεν πιεζόταν. Ή τα πολυβόλα. [Τι τα πολυβόλα;] Το ότι υπάρχουν σημαίνει πώς κάποιος κάποτε –ορίστε, ο Γκάτλινγκ, το 1861– σκέφτηκε: «στο στομάχι μού κάθονται όλοι αυτοί εκεί κάτω, αλλά και πολλοί είναι και δεν τους φτάνω από δω». Αλλά ξεφύγαμε.

Ο σχεδιαστής λοιπόν του πρώτου Multipla, Ντάντε Τζιακόζα, έχαιρε τότε φήμης ανάλογης σούπερσταρ της Τσινετσιτά κι αυτό έδωσε αίγλη στο αυτοκίνητο. Οι δε διαφημίσεις του είχαν έντονο το, πρωτόγονο τότε, στοιχείο του λάιφσταιλ, απεικονίζοντας οικογένειες να διασκεδάζουν και ευτυχισμένες παρέες σε πικνίκ. Τουλάχιστον το felino, η gorgonzola και το Montepulciano να ‘ταν της προκοπής γιατί από οδική συμπεριφορά και επιδόσεις εκείνο το Multipla… Όχι, φαντάζεστε ένα 600αράκι με 22 άλογα και 1.150 κιλά, φορτωμένο με έξι φαγωμένους Ιταλούς;

Η Fiat πάντως άργησε να μπει στα σύγχρονα MPV με αποτέλεσμα η Renault, με το Scénic, να την πιάσει στον ύπνο. Κι όταν οι Ιταλοί το αποφάσισαν, φαίνεται πως έμπνευση δεν ήταν η Τζίνα Λολομπρίτζιντα, αλλά ο Ντίζι Γκιλέσπι. Οι υπόλοιποι ευρωπαίοι δεν χώνεψαν το Multipla του ‘98. Φιγουράριζε σε μόνιμη βάση στην κορυφή κάθε είδους ψηφοφορίας για το ασχημότερο αυτοκίνητο της σημερινής, και όχι μόνο, εποχής. Καλά που η Fiat, με μια επιλογή τυπικά… Fiat, προνόησε να το κατασκευάζει σ’ ένα εργοστάσιο με περιορισμένη δυνατότητα παραγωγής.

Ντίζι Γκιλέσπι: η έμπνευση για το Multipla του '98

Μπορεί να μην το παραδεχόμαστε, ή απλώς να μην το καταλαβαίνουμε, αλλά 50% απ’ ό,τι αγοράζουμε είναι ό,τι βλέπουμε. Αν όμως πιστέψουμε τους γκουρού του μάρκετινγκ και τους μαχαρίσι της διαφήμισης, η ελαφρώς εμετική λαϊφσταϊλίστικη ευρωπαϊκή οικογένεια του σήμερα ούτε που θα γυρίσει να δει ένα MPV αν αυτό δεν διαθέτει γιαουρτοθήκες μπρος πίσω, DVD με γιγαντοοθόνες, συρόμενη οροφή-πλανητάριο, ενσωματωμένα ποδήλατα και δυο μπάνια. Κι όλα αυτά βέβαια είναι κόλπο της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας που υπόσχεται έναν κόσμο γεμάτο περιπέτεια, υγεία, ζωντάνια και σεξ ενώ, όπως η Εκκλησία, θέλει μόνο τα λεφτά σου. Και να γιατί όλο και περισσότερος κόσμος φεύγει από την Εκκλησία κι επιστρέφει στον Θεό. Αλλά πάλι ξεφύγαμε.

Το Multipla του ’98 λοιπόν άντεξε μέχρι το 2004 όταν αντικαταστάθηκε από μια έκδοση με μια πιο ήπια μάσκα. Σίγουρα έχασε κάτι από την προσωπικότητα του προηγουμένου, γιατί ποιος πραγματικά προτιμά εσπρέσο ντεκαφεϊνέ, αλλά τα βασικά στοιχεία που κάνουν τη ζωή μαζί του ξεχωριστή, παρέμειναν. Το μικρό του σχετικά μήκος, η πρωτοποριακή 3+3 διαρρύθμιση των καθισμάτων, οι μεγάλες, κυρτές, γυάλινες επιφάνειες με την ελληνοπρεπέστατη, χαμηλή μέση, το πιο κοντό κι απ’ τον Συναχωμένο κιβώτιο με τον επιλογέα δίπλα στο τιμόνι, το χωρίς μια επίπεδη επιφάνεια Who-Killed-Roger-Rabbit τρελό εσωτερικό... Αλλά και αυτό το Multipla κατέληξε ταξί για την εγχώρια αγορά, για να αντικατασταθεί, το 2010, από το Fiat Freemont. [Who?]

Στενοχωριέμαι πάντως όταν ικανά αυτοκίνητα πάνε αδιάβαστα τη στιγμή που συμβατικοί, απρόσωποι, μεταλλικοί κουβάδες δρέπουν δάφνες επειδή εξοπλίζονται με δωρεάν δερμάτινα σαλόνια και συνοδεύονται από «ευέλικτα χρηματοδοτικά προγράμματα». Και επειδή η αποτυχία είναι ευκαιρία ν’ αρχίσεις ξανά, αλλά αυτή τη φορά πιο έξυπνα, ελπίζω η Fiat να τολμήσει να σχεδιάσει σύντομα ένα ανάλογα πρωτοποριακό και τολμηρό Multipla – κι ας συνεχίσει αυτό να φοβίζει παιδάκια και γιαγιάδες…